*. Marchalina hellenica.-

Αναδημοσίευση από το αρχείο της www.melinet.gr

Marchalina hellenica ( Coccoidea: Margarodidae)

Γενικά

Το σημαντικότερο μελιτογόνο έντομο για την ελληνική Μελισσοκομία είναι το Marchalina hellenica, κν. «εργάτης», από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του οποίου παράγεται το γνωστό «πευκόμελο».

Η παρουσία του εντόμου έχει αναφερθεί μόνο σε χώρες της λεκάνης της Μεσογείουκαι συγκεκριμένα στην Ελλάδα, στην Τουρκία και την Ν. Ιταλία. Παρασιτεί στα είδη Pinus brutia (τραχεία), Pinus halepensis (χαλέπιος), Pinus silvestris, Pinus pine, ενώ μία μόνο αναφορά παρασιτισμού στο είδος Pinus nigra υπάρχει του Καϊλίδη (1965). Η παρουσία του εντόμου στα πευκοδάση της Ελλάδας χρονολογείται τουλάχιστον από τον 18ο αιώνα. Άλλωστε για πρώτη φορά περιγράφηκε και κατατάχθηκε από τον Γεννάδιο το 1883 (Gennadius, 1883) με χαρακτηριστικό όνομα γένους ‘ hellenica’. To1914 η γαλλίδα φυσιοδίφης Viala το εντόπισε στο δάσος του Τατοΐου αναφέροντας «σε συγκεκριμένες χρονιές τα κλαδιά των δέντρων ήταν καλυμμένα με τη βαμβακάδα του εντόμου, σαν να ήταν καλυμμένα με ένα παλτό χιονιού» (Vayssiθre, 1296).Μια πιο πλήρη περιγραφή στη συνέχεια έδωσε ο Morrison (1928)

Βιολογικός κύκλος

Στοιχεία της βιολογίας αναφέρονται κυρίως από τον Νικολόπουλο (1964, 1965), ενώ οι αναφορές στο έντομο στη διεθνή βιβλιογραφία είναι εξαιρετικά περιορισμένες (Marotta& Priore, 1992, Fimiani & Solino, 1994, Priore et al।, 1997, Santas, 1983)।

Όλοι οι προαναφερόμενοι ερευνητές δίνουν γενικά στοιχεία για τον βιολογικό κύκλοτου M. hellenica, αντιμετωπίζοντάς το απλώς ως ένα έντομο, σε κάποιες περιπτώσεις επιζήμιο (Fimiani & Solino, 1994), σε άλλες σημαντικό για την παραγωγή μελιού(Santas, 1983).

Μία νεώτερη έρευνα ξεκίνησε το 2001 από την υπογράφουσα, σε συνεργασία με το Εργ Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ με στόχο τη συγκέντρωση νέων στοιχείων για τη βιοοικολογία του M. hellenica, τα οποία θα μπορέσουν να στηρίξουν ένα μοντέλο πρόγνωσης των μελιτοεκκρίσεων του εντόμου.

Άρα στην παρούσα μελέτη το M. hellenica αντιμετωπίζεται ως το κυριότερο μελιτογόνο έντομο της πεύκης, με μεγάλη οικονομική αξία για την ΕλληνικήΜελισσοκομία

Η περιοχή παρατήρησης κατά τα πρώτα 3 χρόνια ήταν το δάσος του Σειχ-Σου στηΘεσσαλονίκη. Κάποια στοιχεία που έχει δώσει παραθέτονται παρακάτω:

Η εμφάνιση των ακμαίων θήλεων Marchalina hellenica που αναζητούν θέση ωοτοκίας, διαφοροποιείται από χρονιά σε χρονιά, ενώ φαίνεται να επηρεάζεται κυρίως από τις κλιματολογικές συνθήκες που θα επικρατήσουν ιδιαίτερα κατά τον Φεβρουάριο. Έτσι η εμφάνιση των ακμαίων μπορεί να γίνει μετά τις 20 Μαρτίου ή μπορεί να καθυστερήσει ακόμη και 1 μήνα, μετά τις 20 Απριλίου.Ένα ποσοστό 21,4 % των εντόμων παραμένουν και ωοτοκούν στην ίδια θέση όπου τρέφονταν. Το ακμαίο θήλυ δεν διαθέτει στοματικά μόρια και επομένως δεν μπορεί να τραφεί. Μετά την επιλογή της θέσης ωοτοκίας το έντομο εκκρίνει πυκνή «βαμβακάδα» που καλύπτει όλο το σώμα του. Η «βαμβακάδα» αυτή είναι ιδιαίτερη πυκνή στο πίσω μέρος του σώματός του δημιουργώντας εκεί ένα «σάκο».Μέσα σ’ αυτόν τον «σάκο» το θήλυ αποθέτει τα ωά του.

Η περίοδος ωοτοκίας - στο εργαστήριο - φτάνει τις 17 ημέρες (Μ.Ο. 14,35 ημέρες),αν και το M. hellenica αποθέτει το 67,7% των ωών κατά τις 5 πρώτες ημέρεςωοτοκίας.Ο συνολικός αριθμός ωών που αποθέτονται μπορεί να φτάσει τα 400, ΜΟ 222.Στον ύπαιθρο ο αριθμός ωών/βαμβακάδα που καταμετρήθηκε ήταν κατά Μ.Ο. 184.Υπάρχει γραμμική συσχέτιση μεταξύ βάρους σώματος του ακμαίου και συνολικού αριθμού ωών που ωοτοκεί (R2 : 95,32)Η διάρκεια ζωής του ωοτοκούντος Marchalina hellenica είναι κατά Μ.Ο. 30,66ημέρες.

Στον ύπαιθρο κατά την περίοδο 9 Μαΐου –14 Ιουνίου (ένα μήνα) παρουσιάζεται συνύπαρξη του ωοτοκούντος εντόμου, των ωών και των εμφανιζόμενων νυμφών1ου σταδίου.Οι νύμφες 1ου σταδίου εμφανίζονται στα κλαδιά του δέντρου κατά το 1οδεκαήμερο του Μαΐου, έχουν μέγεθος 965,75 μm μήκος και 422,54 μm πλάτος και φέρουν κεραίες με 6 άρθρα . Μετακινούνται με ευκολία στα κλαδιά του δέντρου ψάχνοντας θέση προσήλωσης Συνήθως εγκαθίστανται σε προστατευμένες θέσεις,όπως ανασηκώματα του φλοιού ή έλκη του κορμού.Στη θέση προσήλωσης η νύμφη του Marchalina hellenica διατρυπά με το ρύγχος της τον κορμό τουδέντρου και αρχίσει να τρέφεται απομυζώντας τους χυμούς του. Καθ’ όσον διάστημα η νύμφη είναι προσηλωμένη και τρέφεται παράγει μελιτώδεις εκκρίσεις.Η ποσότητα αυτών εξαρτάται από το μέγεθος του σώματος του εντόμου, ενώ επηρεάζεται από τις κλιματολογικές συνθήκες.

Η πρώτη περίοδος μελιτοέκκρισης (1ο βάρεμα) με μελισσοκομικό ενδιαφέρονμπορεί να ξεκινήσει κατά το 2ο δεκαήμερο του Αυγούστου, αλλά συνήθως αυτό γίνεται προς το τέλος Αυγούστου Η ποσότητά του παραγόμενου μελιτώματος αυξάνει καθώς αυξάνει και το μέγεθος του εντόμου.Το έντομο δεν παράγει μελίτωμα κατά τη διάρκεια της έκδυσης, καθώς όμως δεν μπαίνουν όλα τα έντομα που παρασιτούν σε ένα δέντρο ταυτόχρονα στη φάση έκδυσης αλλά σταδιακά, ο μελισσοκόμος αντιλαμβάνεται μάλλον μια μείωση στο ρυθμό συλλογής μελιτώματος από τα μελίσσια και όχι διακοπή.

Η 1η έκδυση της νύμφης του «εργάτη» γίνεται συνήθως κατά το 2ο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου, οπότε το έντομο μεταμορφώνεται σε νύμφη 2ου σταδίου, και διαρκεί περίπου 10 ημέρες. Έτσι η 2 η περίοδος μελιτοέκκρισης (2ο βάρεμα) ουσιαστινά ξεκινά κατά το 2ο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου। Καθώς το έντομο είναι μεγαλύτερο σε μέγεθος και τρέφεται πιο έντονα η μελιτοέκκριση είναι πιο έντονη και δίνει τη δυνατότητα στις μέλισσες να αποθηκεύσουν μεγάλες ποσότητες μελιού. Η περίοδος αυτή μελιτοέκκρισης μπορεί να διαρκέσει από 2 έως 6 εβδομάδες , εξαρτώμενη από τις κλιματολογικές συνθήκες. Η 2 η έκδυση του Marchalina hellenica συνήθως ξεκινά κατά το 1ο δεκαήμερο του Νοεμβρίου,οπότε το έντομο μεταμορφώνεται σε νύμφη τρίτου σταδίου.Τότε είναι που οιμελισσοκόμοι απομακρύνουν τα μελίσσια του από τα πευκοδάση, καθώς και οι κλιματολογικές συνθήκες από εκεί και πέρα δεν ευνοούν την συλλογή και αποθήκευση μελιού. Το Marchalina hellenica θα διαχειμάσει στα πεύκα ως νύμφη 3ου σταδίου, παράγοντας μικρές ποσότητες μελιτώματος καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα. Η ποσότητα του παραγόμενου μελιτώματος θα αυξηθεί και πάλι κατά την άνοιξη (ανοιξιάτικο βάρεμα) και συγκεκριμένα κατά τα τέλη Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου.Οι μελισσοκόμοι μεταφέρουν και πάλι τα μελίσσια τους στα πευκοδάση για να εκμεταλλευτούν την ανοιξιάτικη μελιτοφορία του πεύκου η οποία ενίοτε,εξαρτώμενη από τις κλιματολογικές συνθήκες και τη δυναμικότητα των μελισσιών,μπορεί να οδηγήσει σε μία καλή παραγωγή «ανοιξιάτικου» πευκόμελου.

Η έρευνα συνεχίζεται έως σήμερα συμπληρώνοντας τις γνώσεις μας τη φαινολογία του M. hellenica. Μάλιστα κατά το 2004 ξεκίνησε η συγκριτική μελέτη στοιχείων της βιοοικολογίας του εντόμου σε 5 κύριες μελισσοκομικές περιοχές της Ελλάδας, στην Θεσσαλονίκη, Αττική, Κασσάνδρα Χαλκιδικής, Κ. Εύβοια και Κρήτη.

Η συγκριτική αυτή μελέτη θα μας δώσει στοιχεία για την επίδραση ή μη των βιοτικών(ποσοστό παρασιτισμού του M. hellenica) και αβιοτικών (κλιματολογικοί παράγοντες)στην ανάπτυξη του πληθυσμού του M. hellenica σε μία περιοχή και κατ’ επέκταση στην παραγωγή μελιτωδών εκκρίσεων.

Το καινούργιο στοιχείο αυτής της φάσης μελέτης είναι η καταγραφή της πληθυσμιακής πυκνότητας του εντόμου στις προς μελέτη περιοχές. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι αυτή του Brόning (1967).- Τα στοιχεία λοιπόν του 2005 δείχνουν μία σαφή διαφοροποίηση στην πληθυσμιακή πυκνότητα του εντόμου στις παραπάνω περιοχές, αναδεικνύοντας κατ’ αρχήν το γεγονός ότι δεν έχει η Αττική στατιστικά μεγαλύτερους πληθυσμούς από τη Θεσσαλονίκη και κατά δεύτερο την ανάκαμψη του πληθυσμού στην Κρήτη και την Εύβοια .

Η συνέχιση της καταγραφής της πληθυσμιακής πυκνότητας του M. hellenica θα μας δώσει τη διακύμανση αυτού κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς και τους παράγοντες που την επηρεάζουν

Δυνατότητα πρόβλεψης της μελιτοέκκρισης του M . hellenica

Κατά τη διάρκεια της κύριας περιόδου παραγωγής μελιτώματος, Σεπτέμβριο - Οκτώβριο μεγάλος αριθμός μελισσιών μεταφέρονται από τους μελισσοκόμους στα πευκοδάση της Ελλάδας. Η πυκνότητα των κυψελών ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Θάσος ή η Χαλκιδική είναι πολύ υψηλή, φτάνοντας τις 225 κυψέλες ανά χλμ2 (Ξυδιάς, 1975).

Στο παρελθόν, η παραγωγή μελιτώματος από το Μ. hellenica θεωρείτο σταθερή κάθέ έτος, έτσι ώστε η μεταφορά των κυψελών στα πευκοδάση να αποτελεί μία σίγουρη πηγή μελιού και κατ’ επέκταση εισοδήματος για τους μελισσοκόμους. Εντούτοις, οι μελισσοκόμοι παρατηρούν μια μείωση στην ποσότητα του συλλεγόμενου μελιού τα τελευταία χρόνια, σε μερικές περιοχές τουλάχιστον, η οποία προκαλεί μεγάλη ανησυχία.

Ενώ αυτή η κατάσταση δεν είναι πραγματικά νέα (υπάρχουν εκθέσεις των έντονων διακυμάνσεων της ποσότητας μελιού που παράγεται στα πευκοδάση και στο παρελθόν,Καϊλίδης, 1965), οι λόγοι για αυτές τις διακυμάνσεις είναι άγνωστοι και καμία έρευνα δενέχει γίνει σχετικά με το συγχρονισμό και την ποσότητα του μελιτώματος σε σχέση με τη βιολογία του εντόμου.

Αναδεικνύεται πλέον μονόδρομος η ανάπτυξη ενός μοντέλου μέσω του οποίου έγκαιρα θα μπορεί να γίνεται πρόγνωση της έντασης της μελιτοέκκρισης μιας περιοχής, καθώς και της απόδοσης αυτής σε μέλι. Για να γίνει αυτό είναι απαραίτητη η μελέτη της δυναμικής των πληθυσμών και της εποχιακής συμπεριφοράς του Μ. hellenica, καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν την παραγωγή μελιτώματος

Προς αυτή την κατεύθυνση η παραπάνω μελέτη έχει δώσει τρία βασικά στοιχεία, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για μελλοντικές έρευνες:

Α.Tο Μ. hellenica, πριν από κάθε έκδυση, περνάει μία φάση προ-έκδυσης, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αυτή η φάση σηματοδοτεί την λήξη της συγκεκριμένης περιόδου μελιτοέκκρισης και διαρκεί περίπου 48 ώρες. Η δειγματοληψία κλαδιών και η εξέταση επομένως των πληθυσμού του εντόμου, σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές,μπορεί να μας δώσει στοιχεία, με ακρίβεια 1 ή 2 ημερών, για το χρόνο κατά το οποίο οι μελισσοκόμοι θα αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τη μείωση της μελιτοέκκρισης σε κάθε περιοχή.

Β. Υπάρχουν δύο κύριες περίοδοι στις οποίες οι μέλισσες εκμεταλλεύονται τις μελιτώδεις εκκρίσεις του Μ. hellenica, το φθινόπωρο, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος , και την άνοιξη,Μάρτιος-Απρίλιος. Ιδιαίτερα λοιπόν σ’ αυτές τις περιόδους μας ενδιαφέρει ο χρόνος κατά τον οποίο η μελιτοέκκριση θα παρουσιάσει κάμψη. Κατά την περίοδο του φθινοπώρου το έντομο υπόκειται σε δύο εκδύσεις, νύμφη 1 ου σταδίου νύμφη 2ου σταδίου και νύμφη 2ουσταδίου νύμφη 3ου σταδίου, ενώ όπως έχει ήδη αναφερθεί κατά την άνοιξη έχουμε την τελευταία έκδυση και την εμφάνιση του ακμαίου. Καθώς ο χρόνος της έκδυσης μπορεί να παραλλάσσει από χρονιά σε χρονιά, ακόμη και για ένα διάστημα 20 - 25 ημερών,διάστημα σημαντικό ως προς την συνολική συλλεγόμενη ποσότητα μελιού, είναι σημαντικό να μπορεί να προβλεφθεί. Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτείται η συλλογή στοιχείων τουλάχιστον για 5 κατά σειρά έτη και η επεξεργασία αυτών των στοιχείων σε συνδυασμό με του άλλους βιοτικούς και αβιοτικούςπαράγοντες (παρασιτισμός, θερμοκρασία, υγρασία), που επηρεάζουν τον βιολογικό κύκλο του εντόμου. Μόνο έτσι οι μελισσοκόμοι θα μπορέσουν να προγραμματίσουν τις μεταφορές τους.

Γ. Είναι ενδιαφέρον να επισημανθεί ότι η καθυστερημένη εμφάνιση του ενήλικουΜ.hellenica στα δέντρα το 2003 φάνηκε ότι επηρεάζει μόνο την περίοδο ωοτοκίας τουεντόμου, η οποία μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ ενός και δύο μηνών, και τη διάρκεια ζωήςτου (από περίπου 30 ημέρες το 2002 σε 14-22 ημέρες το 2003), ενώ καμία σημαντικήδιαφορά δεν παρουσιάστηκε στην αναπαραγωγική ικανότητα του εντόμου (συνολικόςαριθμός ωών / θήλυ κατά μέσο όρο το 2002, 222 και το 2003, 258), ούτε και την ημερομηνία της εμφάνισης της νέας γενεάς, και προσήλωσης των 1 ου σταδίου νυμφώνστις νέες θέσεις διατροφής..

Η πρακτική της πρόγνωσης των μελιτοεκκρίσεων φυσικά δεν είναι καινούργια। Υπάρχουν ώρες στις οποίες η έρευνα για την στοιχειοθέτηση ενός μοντέλου πρόγνωσης έχει γίνει πριν από δεκαετίες και ήδη έχει θεσμοθετηθεί και λειτουργεί δίκτυο ενημέρωσης του μελισσοκόμου.Οι πληροφορίες που ο μελισσοκόμος παίρνει είναι σχετικά με τις τοποθεσίες οι οποίες αναμένεται να δώσουν μία καλή παραγωγή μελιού, καθώς και το χρόνο που αναμένεται η μελιτοέκκριση να ξεκινήσει (Liebig, 1999, Pechhaker, 1988).

Στις χώρες αυτές, Αυστρία, Γερμανία, Σλοβενία, η ετήσια παραγωγή μελιού εξαρτάταιαπόλυτα από τις μελιτώδεις εκκρίσεις εντόμων, όπως τοPhysokermes picea και Physokermes hemicryphus, και ως εκ τούτου με τη σύμπραξη της πολιτείας, των ερευνητών και των μελισσοκόμων, η μελέτη της βιοοικολογίας των μελιτογόνων εντόμων, καθώς και των παραμέτρων που επιδρούν στο σύστημα, φυτό –

ξενιστή και μελιτογόνο έντομο, οδηγεί κάθε χρόνο και σε καινούργια στοιχεία, που βελτιστοποιούν το μοντέλο πρόγνωσης και ενημέρωσης των μελισσοκόμων.

Η επίδραση που ασκεί μία τέτοια δυνατότητα στη Μελισσοκομία της χώρας είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς :έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη αξιοποίηση των μελιτωδών εκκρίσεων ανά περιοχή, με την έγκαιρη μεταφορά μελισσοσμηνών σ’ αυτήν, αλλά ταυτόχρονα και την έγκαιρη απομάκρυνση αυτών από την περιοχή δίνει τη δυνατότητα του συγκριτικού προσδιορισμού της αποδοτικότητας του φυτού-ξενιστή σε συνάρτηση με τον περιοχή, το υψόμετρο, τους υδάτινους πόρους,τις γειτονικές χρήσεις και τα λοιπά ειδικά χαρακτηριστικά κάθε επί μέρους έκτασης δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης των περιοχών μελισσοκομικού ενδιαφέροντος σε εποπτικούς χάρτες, που μπορούν να αποτελέσουν ένα εύχρηστο εργαλείο στα χέρια των ενδιαφερόμενων ή νέων μελισσοκόμων και το κυριότερο συμβάλει στον έλεγχο του κόστους παραγωγής του μελιού, για ένα μεγάλο μέρος των μελισσοκόμων, που εκμεταλλεύονται τις μελιτώδεις εκκρίσεις των εντόμων για τη συλλογή μελιού, μέσω του εξορθολογισμού των μετακινήσεων των μελισσοσμηνών.

Επίδραση του παρασιτισμού του M . hellenica στο πεύκο - ξενιστή

Η επίδραση του παρασιτισμού του Marchalina hellenica στο πεύκο – ξενιστή δεν έχει μελετηθεί।Προφανώς στα τουλάχιστον 200 χρόνια συμβίωσης του εντόμου με το δέντρο, δεν είχαν παρατηρηθεί προβλήματα μερικής ή ολικής νέκρωσης δέντρων।Μάλιστα υπάρχουν αναφορές, όχι αποτελέσματα έρευνας, αλλά αναφορές(Αβτζής,1985, Gόrkan, 1989) ότι ο παρασιτισμός δεν επηρεάζει αρνητικά την υγεία του πεύκου, ενώ μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν αντίστοιχα και αναφορές για αρνητική επίδραση. Μόνο την τελευταία πενταετία άρχισαν να πληθαίνουν οι αναφορές ότι ο παρασιτισμός από το M. hellenica ‘σκοτώνει’ τα πεύκα.Βέβαια παραμένουμε στο επίπεδο των αναφορών, καθώς αυτές οι απόψεις σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζονται από επιστημονικά ευρήματα.

Πράγματι υπάρχουν άλλα είδη εντόμων, που ανήκουν μάλιστα στην ίδια οικογένεια μετο M. hellenica, στα Margarodidae, όπως το Icherya purhasi και Matsucoccus feytaudiτα οποία έχουν προκαλέσει εκτεταμένα προβλήματα στα φυτά που παρασιτούν,γεγονός που πιστοποιείται από επιστημονικά ευρήματα।Με ποιους τρόπους αλήθεια ένα κοκκοειδές μπορεί να βλάψει το φυτό ξενιστή।Με άμεσους και έμμεσους।Στους άμεσους αναφέρονται η επίδραση στη φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού, στην ικανότητα αξιοποίησης των αποθεμάτων νερού και θρεπτικών συστατικών ή έμμεσα στην επίδραση της ανάπτυξης του φυτού με την μείωση της βιομάζας του (νέκρωση κλαδιών και απώλεια φύλλων), ή με την ανάπτυξη μυκήτων ή άλλων παθογόνων οργανισμών.Όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση το M. hellenica δεν εγκαθίσταται στα φύλλα, άρα δεν υπάρχει άμεση επίδραση στη φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού, ο ανταγωνισμός για τα αποθέματα νερού έχει μελετηθεί για άλλα κοκκοειδή και δεν θεωρείται σημαντική (Vranjik & Gullan, 1990), το ίδιο και για τα θρεπτικά συστατικά(Schaffer & Mason, 1990).

Επομένως για να διερευνηθεί η επίδραση του παρασιτισμού του M. hellenica στο πεύκο θα πρέπει να μελετηθούν οι έμμεσες συνέπειες αυτού। Προς αυτή την κατεύθυνση και ύστερα από πρόσκληση της Γεν। Διεύθυνσης Δασών στις 25/11/2004 αποφασίστηκε η οργάνωση ενός ερευνητικού προγράμματος, με τη συμμετοχή ερευνητών όλων τωνσυναφών ερευνητικών πεδίων, εντομολόγων, δασολόγων, φυτοπαθολόγων, και με επιστημονικό υπεύθυνο και συντονιστή τον κο Αβτζή, Δασολόγο, ο οποίος άλλωστε έχει και στο παρελθόν ασχοληθεί με το θέμα.Στόχος του προγράμματος θα ήταν η διερεύνηση της επίδρασης του παρασιτισμού του M. hellenica στο πεύκο – ξενιστή।Δυστυχώς αν και το πρόγραμμα ολοκληρωμένο κατατέθηκε στο Υπ.Γεωργικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, ποτέ δεν εγκρίθηκε και έτσι ακόμη και σήμερα κανείς δεν μπορεί με σοβαρότητα να υποστηρίξει την επικινδυνότητα του M. hellenica.Άλλωστε η επίδραση του παρασιτισμού του M. hellenica στο δέντρο αποτελεί σύνθετο φαινόμενο, όπως άλλωστε και η σχέση του με τον ξενιστή του.

Ο Saakyan-Baranova (1964) αναφέρεται στον συγχρονισμό που αναπτύσσεται μεταξύτης ανάπτυξης του φυτού κατά τη διάρκεια του έτους και του βιολογικού κύκλου του παρασίτου, ενώ οι Blumberg & Swirski (1977) αποδεικνύουν την επίδραση της ποιότητας - υγείας και του είδους του ξενιστή στην φαινολογία του παρασίτου।Αντίστοιχα οι Marotta & Tranfaglia (1997) αναφέρονται στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον φαινόμενο της φαινο-ανοσίας (phenol-immunity), το οποία πολλές φορές υποτιμάται κατά την μελέτη της σχέσης των Coccoidea με τον ξενιστή, ενώ μπορεί να επηρεάσει την αναπαραγωγική ικανότητα του εντόμου, και την ανάπτυξη του πληθυσμού του στο δέντρο. Σύμφωνα με το ‘σύνδρομο’ της φαινο-ανοσίας η ανθεκτικότητα του ξενιστή στην προσβολή από το παράσιτο μπορεί να διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή,κατά τόπους στην ίδια περιοχή ή και από δέντρο σε δέντρο της ίδιας περιοχής(Flanders, 1970).Μπορεί επίσης η διαφοροποίηση αυτή να είναι μόνιμη ή περιοδική,με την μόνιμη να ελέγχεται γενετικά, ενώ η περιοδική να σχετίζεται με μη ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες για το φυτό ξενιστή, κλιματολογικές συνθήκες, σύσταση εδάφους κ.α. (Smirnoff & Valero, 1975).

Στην περίπτωση του παρασιτισμού του M. hellenica στο Pinus halepensis και Pinusbrutia στην Ελλάδα είναι γεγονός ότι είναι σύνηθες το φαινόμενο να παρουσιάζονται δέντρα προσβεβλημένα και μη στην ίδια περιοχή, όπως και υπάρχουν ολόκληρες περιοχές στα πεύκα των οποίων τα M. hellenica δεν εγκαθίστανται। Ταυτόχρονα όμως,και αυτό ίσως είναι το πιο σοβαρό, παρατηρήθηκε - σε διάστημα μόλις 4 χρόνων – η κατάρρευση του πληθυσμού του M. hellenica σε εκτεταμένες περιοχές της Εύβοιας συγκεκριμένα και της Κρήτης και η εκ νέου ανάκαμψή του.

Η πληθυσμιακή πυκνότητα του M. hellenica στην Κ. Εύβοια και στην Κ. Κρήτη κατάτον μήνα Ιούλιο ήταν 0,44 και 0,09 έντομα/cm2 αντίστοιχα, ενώ τον ίδιο μήνα του 2005 ήταν 1,07 και 2,01 έντομα/cm२. Παρατηρούμε δηλαδή μία τεράστια διαφορά μέσα σε πολύ λίγο χρόνο.

Εν. κατακλείδι η σχέση του M. hellenica με το πεύκο είναι πολύπλοκη και συνισταμένη πολλών παραμέτρων. Για να μπορούμε να ελέγχουμε την πληθυσμιακή ανάπτυξή του και για να μπορεί να βρεθεί μέθοδος αντιμετώπισης ενδεχόμενων εξάρσεων, θα πρέπει να γνωρίσουμε αυτή τη σχέση και τους παράγοντες που την επηρεάζουν . Μέχρι να γίνει αυτό καμία σοβαρότητα δεν έχουν αφορισμοί όπως «το M. hellenica θανατώνει τα πεύκα» ή ότι «οι πληθυσμοί του M. hellenica αυξήθηκαν δραματικά τα τελευταία χρόνια με ανθρώπινη επέμβαση και αυτό απέβη μοιραίο για το δέντρο».

Και φυσικά επεμβάσεις με ψεκασμούς στα δέντρα, όπως πρόσφατα αποφασίστηκε από το Υπ. Γεωργικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, θυμίζουν το γιατρό που κόβει το μέλος που νοσεί και μετά ψάχνει τα αίτια της ασθένειας.

Της

∆ρ. Σοφίας Γούναρη
Ερευνήτρια Γ΄
Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών-ΕΘΙΑΓΕ

ΠΗΓΗ:www.melinet.gr